რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთის რეგიონი (გვერდი 2/3)
რაკეთის წმ. ნიკოლოზის ეკლესია
ეკლესია (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ამბროლაურის რაიონი)
იგი XI საუკუნის პირველ მესამედს განეკუთვნება. ეკლესია დარბაზული, ერთნავიანი ნაგებობაა, რომლის აღმოსავლეთი ნახევარწრიული აფსიდი გარედან კედლის სიბრტყეშია მოქცეული. კამარა პილასტრებზე ამოყვანილ თაღს ეყრდნობა. აქვს სამი შესასვლელი სამხრეთის, დასავლეთის და ჩრდილოეთის მხრიდან.ბნაგებია სუფთად გათლილი შირიმის ქვის კვადრებით. კარ-სარკმელი, ლაგვარდნისა და აღმოსავლეთ ფასადის მორთულობა შესრულებულია მოთეთრო კირქვით. ეკლესია უხვად არის შემკული მდიდრული ჩუქურთმებითა და რელიეფებით.რესტავრირებულია 1970-იან წლებში (ხელმძღვანელი მ.დვალი), ნაწილობრივ აღდგენილია ეკლესიის შესანიშნავი ჩუქურთმებით შემკული კანკელი, რომლის ჩამოცვენილი ნაწილები ეკლესიაშივეა დაცული.
სინაგოგა
არაქრისტ. სალოცავი (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ონის რაიონი)
სინაგოგა აიგო ეკლექტიზმის სტილში 1895 სტილში. თბილისისა და ქუთაისის სინაგოგების შემდეგ სიდიდით მესამეა. სინაგოგის სამშენებლო მასალად გამოყენებულია თეთრი კირქვა. სახურავი გუმბათიანია. შენობას ოთქკუთხედი ფორმა აქვს. გუმბათი სრულდება მრავალქიმიანი, დავითის ვარსკვლავით. შენობა მიმართულია აღმოსავლეთისკენ.
ღვთისმშობლის ეკლესია (ლამარია)
ეკლესია (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ლენტეხის რაიონი)
უშგულის ლამარია – IX-X საუკუნეების ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესია სოფელ ჟიბიანის ჩრდილოეთით, ამაღლებულ ბორცვზე მდებარეობს. ის კოშკიანი გალავნითაა შემოზღუდული. ლამარიას სვანები ღვთისმშობელს უწოდებენ. X საუკუნეში აგებული ეკლესია დარბაზული ტიპისაა. დასავლეთის სარკმელთან ჯვრის გამოსახულებაა ამოჭრილი.
შაორის წყალსაცავი
წყალსაცავი (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ამბროლაურის რაიონი)
შაორის წყალსაცავი, ან შაორის ტბა — უდიდესი წყალსაცავი რაჭა-ლეჩხუმის და ქვემო სვანეთის მხარეში, ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს რაჭის ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, შაორის ქვაბულში. შექმნილია მიწაყრილის კაშხალით, რომელიც აგუბებს მდინარე შაორს. შაორის წყალსაცავთან მდებარეობს სოფელი ნიკორწმინდა.
ცხრაჯვარი
ეკლესია (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ამბროლაურის რაიონი)
არსებობს ლეგენდა რომლის მიხედვითაც, ერთ-ერთი ოჯახიდან ომში 9 ვაჟი წავიდა. ვაჟების მამა ყოველდღიურად ლოცულობდა, რომ ვაჟები უვნებლად დაბრუნებულიყვნენ შინ. მამამ გადაწყვიტა შესაწირი გააკეთებინა და ტყიბულის მთებზე ჯვარი აღემართა. მან საკუთარი მხრებით აიტანა მთაზე 9 ჯვარი და სალოცავი გააკეთა. მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ყველა ვაჟი შინ უვნებელი დაბრუნდა. მას შემდეგ ამ სალოცავს მნახველი არ მოჰკლებია…
წმ. გიორგის ეკლესია (მრავალძალი)
ეკლესია (რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - ონის რაიონი)
მრავალძალი — XI საუკუნის ხუროთმოძღვრების ძეგლი რაჭაში. წმინდა გიორგის სახელობის დარბაზული ეკლესია მდებარეობს ონის მუნიციპალიტეტის სოფელ მრავალძალის მიდამოებში. ეკლესია გამოირჩევა განუმეორებელი ბარელიეფებით. მასში რამდენიმე ისტორიული მნიშვნელობის საგანი იყო დაცული (მათ შორის ჯალალ-ედ-დინის მუზარადი და შაჰ აბას I-ის ხმალი). 1894 წელს დარბაზული ეკლესია გუმბათოვან ნაგებობად გადააკეთეს და დასავლეთის მხრიდან სამრეკლო მიუშენეს. 1991 წლის 29 აპრილს რაჭაში მომხდარმა მიწისძვრამ მნიშვნელოვნად დააზიანა, როგორც ეკლესიის ძველი, ასევე ახალი ნაწილები. 2009 წელს დასრულდა ტაძრის სარესტავრაციო სამუშაობი და ეკლესიამ თავდაპირველი სახე დაიბრუნა.