კატეგორია - ეკლესია ^{(გვერდი 33/39)}

აღწერა არ არის

ჩხორთოლის დარბაზული ტიპის ეკლესია. სოფ. ჩხორთოლი, ოჩამჩირის რაიონი. IX-X სს. გალის რაიონული ცენტრიდან 26 კმ-ის დაშორებით, სამურზაყანოს დაბლობის ჩრდილო-დასავლეთ კიდეზე, მინარეების ოხოჯესა და ოქუმისწყალს შორის მდებარეობს სოფ. ჩხორთოლი, რომლის ტერიტორიაზე შემორჩენილია ორი ეკლესია. სოფლის ცენტრში დაცული ტაძარი XIX –XX საუკუნეების მიჯნაზე აშენდა ადგილობრივი თავადებისა და «ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების» მიერ, ხოლო მეორე, დარბაზული ტიპის ეკლესია სოფლიდან ჩრდილო-დასავლეთით 5 კმ. მანძილზე, მდ. ოხოჯეს შენაკად ჯუხუს სიღრმეში, მდინარის მარცხენა მხარეზე, დამრეცი ფერდობის მცირე დავაკებაზე მდებარეობს.

ცაიშის შესახებ ლიტერატურა ცოტაა. როგორც ირკვევა, ცაიშის ტაძარი წარმოადგენდა საეპისკოპოსო კათედრალს, ისტორიულ საბუთებში ამის შესახებ პირდაპირი ცნობა მხოლოდ XV საუკუნიდან მოგვეპოვება, მაგრამ არის ისეთი ცნობები, რომლებიც ცაიშის საეპისკოპოსოს არსებობას ადრეფეოდალური ხანიდან ვარაუდობენ. ბიზანტიელი მწერლების ცნობებში არის შემონახული ისეთი გეოგრაფიული სახელი, რომელიც დღეს არ არის შემორჩენილი, მაგრამ შესატყვისს უძებნის აკადემიკოსი ყაუხჩიშვილი, რომელიც VI-IX საუკუნეების ნოტაციებში დასახელებული კონსტანტინოპოლის პატრიარქისადმი დაქვემდებარებული ლაზიკის ეპარქიის ოთხი საეპისკოპოსოს შორის ნახსენებ საისის საეპისკოპოსოს ცაიშს უკავშირებს

ყველა ნაგებობა ნაშებია მოზრდილი ზომის ნატეხი ქვითა და დუღაბით. წყობა ირეგულარულია, ტლანქი. ეკლესიის შიდა კედლები წვრილი ქვითაა ნაწყობი და მობათქაშებულია. ძლიერ დაზიანებულია: ეკლესიისგან, მხოლოდ კედლებია დარჩენილი. დანგრეულია კარიბჭის უმეტესი ნაწილიც; დანარჩენი ნაგებობებისა და გალავნის მცირე ნაწილიღაა შემორჩენილი.

ეკლესია დარბაზულია (49X4,2 მ, ტლანქად ნაგები სხვადასხვა ზომის ნატეხი ქვით. გარედან თაღოვანი, ხოლო შიგნით ბრტყლად გადახურული შესასვლელი დასავლეთიდანაა. აღმოსავლეთით, შებრტყელებული ნახევარწრის ფორმის აფსიდის ღერძზე ვიწრო სარკმელია, რომელსაც თარაზული გადახურვა და საფეხურებიანი ძირი აქვს. მსგავსი სარკმელია დასავლეთითაც. აფსიდის გვერდებში თითო პატარა სწორკუთხა ნიშია. ეკლესიის სამხრეთით და ჩრდილოეთით კედლების აღმოსავლეთ კიდეში თითო სწორკუთხა სარკმელია გაჭრილი. ეკლესიის ცილინდრული კამარით გადახურული დარბაზი შესამჩნევად მოკლეა. მისი განივი ღერძი გრძივ ღერძს რამდენადმე სჭარბობს. ფასადები სადაა. კედლები დასრულებულია ფიქლის ორფერდა სახურავით.

ციხისძირის ეკლესია დარბაზულია (7,05X4,55 მ), ნაგებია ნატეხი ქვით, აქა-იქ რიყის ქვაც არის გამოყენებული. შესასვლელი სამხრეთიდანაა. საკურთხევლის ნახევარწრიული აფსიდის ღერძზე სარკმელია, რომლის ორივე მხარეს ნიშებია. დარბაზი გადახურულია კამარით, რომლის საბჯენი თაღი მარტივ კონსოლებს ეყრდნობა. თითო სარკმელი დასავლეთ (კამარის კეხზეა მიბჯენილი) და სამხრეთ კედლებშია. ინტერიერი შელესილი ყოფილა.

სტილისტური ნიშნებით ორივე ეკლესია გვიანდელი ფეოდალურ ხანით თარიღდება. ორივე ეკლესია ნაგებია რიყის ქვით, აქა-იქ ქვიშაქვის მოზრდილი ლოდები და ბრტყელი აგურიცაა ჩართული

ცხვარიჭამიის დიდი საყდარი სამეკლესიიანი ბაზილიკაა (9,2X7,3), ნაგებია რიყის ქვით. კონსტრუქციულ ადგილებში გათლილი შირიმის ქვაა გამოყენებულია, ხოლო კედლის თაღებისათვის - აგური. ეკლესია ძლიერ დაზიანებულია.

ცხვარიჭამიის პატარა საყდარი დარბაზულია (6,5X6,3 მ) ნაგებია რიყის ქვით. კონსტრუქციულ ნაწილებში (კონქის თაღი, შესასვლელის თაღი, აფსიდის კუთხეები) კარგად გათლილი შირიმის ქვაცაა გამოყენებული. ძლიერ დაზიანებულია: ჩანგრეულია კამარა, დანგრეულია ჩრდილოეთის კედლის მნიშვნელოვანი ნაწილი, მთლიანადაა დანგრეული კარიბჭე, ფასადებზე ამოცვენილია საპირე ქვები. ეკლესიას აღმოსავლეთით უსწოროდ მომრგვალებული აფსიდი აქვს. აფსიდის თაღი და კონქი დადაბლებულია. კონქის თაღის ქუსლებთან შირიმის თაროსებრი იმპოსტებია

ცხვარიჭამიას წმ. მარიამის ეკლესია დარბაზულია (10X6 მ), ნაგებია რიყის ქვით. კუთხეებში და კარ-სარკმლების საპირეებად შირიმია გამოყენებული. ეკლესია გადაკეთებულია. სამხრეთ კედლის დასავლეთ სარკმლის ადგილას გაჭრილია შესასვლელი, ჩრდილოეთ სარკმლები ამოქოლილია, დარბაზი გადახურულია ხის ბრტყელი ჭერით. შესასვლელი დასავლეთიდ