ახალგორის რაიონი ^{(გვერდი 3/3)}

მწვერვალი ყაზბეგი — მწვერვალი საქართველოში, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე, ხოხის ქედზე. სიმაღლე 5047 მ, წარმოშობა ვულკანური, აღმართულია საქართველოს სამხედრო გზის გვერდით. მის ფერდობებზე სუბალპური მდელოებია, ზემოთ – მარადიული თოვლი. აქედან ეშვება მყინვარები: სუათისი, მნა, ორწვერი, დევდორაკი და სხვა, რომელთა საერთო ფართობია 135 კვ. კმ. ზილგახოხის მყინვარიდან სათავეს იღებს მდინარე თერგი. მთას აქვს ორმაგი კონუსის ფორმა, რომლის ძირი 1770 მ სიმაღლეზეა.

ყელიცადის ტბა — ლავური ნაკადით შეგუბებული ტბა ყელის ზეგანზე, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში. ზღვის დონიდან 3062 მ სიმაღლეზე. სარკის ფართობი 0,25 კმ², უდიდესი სიღრმე 14 მ, წყლის მოცულობა 2,12 მლნ. კმ³. საზრდოობს თოვლის, მიწისქვეშა და წვიმის წყლით. მაქსიმალური დონე აქვს ზაფხულში, მინიმალური — ზამთარში. 8-9 თვის განმავლობაში ყინულით არის დაფარული. ტბაში თევზი არ არის.

სოფელი სიონი, სადაც ეს კომპლექსი მდებარეობს, ხევის უძველესი და უმნიშვნელოვანესი დასახლებაა. სტრატეგიული თვალსაზრისით, მას ადრინდელ შუა საუკუნეებში უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. სწორედ ამ პერიოდში - IX-X საუკუნეებშია აშენებული ხევის სიონის ეკლესიის კომპლექსის ძირითადი ნაგებობები: ეკლესია, გალავანი და კოშკი. ეს ციხე-კოშკი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის თავდაცვითი ნაგებობა იყო. იგი კეტავდა ჩრდილოეთისკენ - დარიალის ხეობისკენ მიმავალ გზას. მთიულეთისგან ადმინისტრაციულად ცალკე გამოყოფილ ხევს საკუთარი მმართველი ყავდა, რომელსაც ’’ძეგლისდების” მიხედვით, XIV საუკუნეში ”სიონის ერისთავი” ერქვა.